Οι KollektivA διάγουν περίοδο έντονης δραστηριοποίησης. Μόλις πριν λίγους μήνες είχαν επιμεληθεί, μαζί με την Ελληνοφρένεια, την αντιφασιστική συλλογή Μια Απάντηση? στο παρόν, φτιάχνουν τον νέο τους δίσκο και ετοιμάζονται για δύο συναυλίες (μία στην Αθήνα, στο KooKoo, και μία στη Θεσσαλονίκη, στον Μύλο –Παρασκευές 21 και 28 του τρέχοντος). Μαζεμένες λοιπόν οι αφορμές για μια γνωριμία μαζί τους…
Μέχρι πριν κάποια χρόνια κυκλοφορούσατε ως Φτηνό Ευέλικτο Μουσικό Δυναμικό. Με την υιοθέτηση του KollektivA αλλάζετε απλώς όνομα ή μιλάμε για μια συνολικότερη μετάβαση;
Η αλλαγή του ονόματος έγινε προς τα τέλη του 2009, κατόπιν πρότασης- προτροπής του Μάνου Ξυδούς. Πάντα αντιλαμβανόμασταν το Φτηνό Ευέλικτο Μουσικό Δυναμικό ως μια μουσική κολεκτίβα και συστηνόμασταν ως τέτοια. Σε έναν λοιπόν από τους απολαυστικούς καφέδες μας με τον Μάνο –στην πλατεία της Νέας Σμύρνης– η συγκεκριμένη λέξη «έπεσε» στο τραπέζι και ευθύς αμέσως ο Μάνος τη «γράπωσε», λέγοντας πως αυτό πρέπει να είναι το όνομα του συγκροτήματος, καθώς μονολεκτικά σκιαγραφεί την αισθητική και τη φιλοσοφία μας. Ταυτόχρονα ήταν κι ένα μακράν πιο εύκολα διαχειρίσιμο όνομα, επικοινωνιακά. Η αλλαγή συνοδεύτηκε με την αντικατάσταση κάποιων μελών και οδήγησε στην οργανική σύνθεση που έχει η KollektivA μέχρι σήμερα. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε όντως για μια συνολικότερη μετάβαση, για μία ραγδαία εξέλιξη του προηγούμενου σχήματος· μια «αποσαφήνιση» των μουσικών και καλλιτεχνικών μας στόχων και οραμάτων. Απαντώντας μάλιστα τη συγκεκριμένη ερώτηση σήμερα, θα εντόπιζα ότι η έλευση της οικονομικής κρίσης με όλα τα βασανιστικά ερωτήματα που έθεσε στην ημερήσια διάταξη –έστω και άγουρα τότε– έπαιξε σίγουρα τον ρόλο της σ’ αυτήν τη μετάβαση.
Επομένως, η «κολεκτιβοποίηση» αφορά και τους εσωτερικούς τρόπους λειτουργίας του συγκροτήματος;
Ναι, οι εσωτερικοί τρόποι λειτουργίας είναι πλήρως «κολεκτιβοποιημένοι». Σε πιο απλά ελληνικά, κάτι τέτοιο σημαίνει ότι γενικά λειτουργούμε με έναν όσο το δυνατό συλλογικότερο τρόπο, εντάσσοντας τη δυναμική της προσωπικότητας στην πολλαπλασιασμένη δυναμική του συνόλου. Αυτό συμβαίνει τόσο στα μουσικά ζητήματα, όσο και στο σύνολο της δραστηριότητας του γκρουπ. Είναι κάτι που μας βγαίνει φυσικά, σχεδόν αυτονόητα. Ο συλλογικός τρόπος δουλειάς τον οποίον έχουμε επιτύχει απελευθερώνει μια δυναμική που δύσκολα θα μπορούσε να επιτευχθεί με μοναχικές και ατομικές πορείες –ακόμα κι αν χρειασθεί καμιά φορά να «ανοίξει και κανένα ρουθούνι». Σίγουρα επίσης δημιουργεί μια γραμμή άμυνας απέναντι σε όλες τις δυσκολίες που έχουν να αντιμετωπίσουν τα συγκροτήματα στη χώρα μας και οι οποίες (ως γνωστόν) δεν είναι και λίγες.
Η συνεργασία με τον Μάνο Ξυδούς πώς είχε προκύψει; Και –κρίνοντας πλέον από μια κάποια χρονική απόσταση– τι θεωρείτε ότι σας άφησε;
Με το Μάνο γνωριστήκαμε σε μια συναυλία επετειακού χαρακτήρα, εμείς παίζαμε πριν από εκείνον ένα σύντομο ακουστικό σετ. Αυτό που κάναμε επί σκηνής τράβηξε την προσοχή του και αμέσως μετά μάς πρότεινε να βγούμε μαζί του και να πλαισιώσουμε τη δική του εμφάνιση. Από εκείνη τη στιγμή ξεκίνησε μια ξεχωριστή και πολύτιμη γνωριμία, η οποία μέσω «των απολαυστικών καφέδων στην πλατεία της Νέας Σμύρνης» που ανέφερα παραπάνω, οδήγησε στο να αναλάβει την επιμέλεια παραγωγής του πρώτου άλμπουμ μας ως KollektivA, στη συμμετοχή του στη διασκευή του “Which Side Are You On?” και στη δική μας συμμετοχή/ενορχήστρωση/εκτέλεση στο Μαίρη Μη Λυπάσαι Πια, στο άλμπουμ δηλαδή που ετοίμαζε εκείνον τον καιρό και δυστυχώς έμελε να είναι το τελευταίο του. Παράλληλα κάναμε και μερικές συναυλίες μαζί. Αν και πολλά από όσα ετοιμάζαμε μείνανε τελικά στη μέση, η γενικότερη πορεία που ακολουθήσαμε έκτοτε, η καλλιτεχνική μας «στρατηγική», είναι πολύ κοντά σε ό,τι σχεδιάζαμε τότε με τον Μάνο. Ένα «πολιτικό ροκ σχήμα σκληρού ήχου», όπως ο ίδιος έλεγε χαρακτηριστικά. Σε κάθε περίπτωση νομίζω θα «εξαργυρώνουμε» για πολύ καιρό ακόμα τις εμπειρίες και τη γνώση που αποκτήσαμε συνεργαζόμενοι μ’ έναν άνθρωπο και έναν καλλιτέχνη σαν τον Μάνο Ξυδούς. Και μιλώντας με ουκ ολίγους συναδέλφους, κάτι αντίστοιχο ισχύει για αρκετούς…
Η επερχόμενη δισκογραφική δουλειά σας, είναι –καταπώς διαβάζω– ένα μουσικοθεατρικό έργο βασισμένο στον Oscar Wilde. Εννοείτε ότι θα είναι η ηχογράφηση μιας ζωντανής παράστασης ή το θεατρικό στοιχείο θα είναι εξ αρχής προσαρμοσμένο στα μέτρα ενός δίσκου;
Η Μπαλάντα Της Φυλακής, όπως είναι ο τίτλος της επερχόμενης δισκογραφικής μας δουλειάς, εμπνέεται από το ομώνυμο ποίημα του Oscar Wilde, το οποίο έγραψε όσο βρισκόταν φυλακισμένος στη φυλακή του Reading. Θα είναι ένα θεματικό (concept) άλμπουμ με την κλασική έννοια του όρου, για την υλοποίηση του οποίου συνεργαστήκαμε με τον παραγωγό Νίκο Μακράκη. Με αφορμή το ποίημα, δημιουργήσαμε μια πρωτότυπη ιστορία που εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια του δίσκου ακολουθώντας τη ροή των τραγουδιών, σε συνδυασμό με κάποια θεατρικού/κινηματογραφικού τύπου μέρη. Η γλαφυρή περιγραφή του εγκλεισμού (πραγματικού ή συμβολικού) μέσα στο ποίημα δίνει το έναυσμα για την αφήγηση μιας ιστορίας συλλογικής απελευθέρωσης. Και το εννοιολογικό δίπολο φυλακή/απελευθέρωση (πολύ επίκαιρο κατά τη γνώμη μας) γίνεται το γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται η ιστορία. Στο άλμπουμ υπάρχει και το ομώνυμο τραγούδι “Η Μπαλάντα Της Φυλακής”, όπου έχουμε μελοποιήσει στίχους του ποιήματος του Wilde –σε μια πιο ελεύθερη απόδοση του Φάνη Μαργαρώνη, ο οποίος είναι και υπεύθυνος για το σύνολο των στίχων και του σεναρίου. Θέλαμε καιρό να κάνουμε ένα τέτοιο άλμπουμ και ειδικά στις παρούσες συνθήκες, που (τουλάχιστον στη δική μας αντίληψη) απαιτούν πιο ολοκληρωμένες καλλιτεχνικές προτάσεις, αυτή φάνηκε ως η καλύτερη στιγμή. Κάποια στιγμή θα το παρουσιάσουμε ζωντανά και με πιο παραστασιακό/θεατρικό τρόπο.
Με το θέατρο πάντως οι δεσμοί σας φαίνεται να είναι αρκετά ισχυροί. Τι σας τράβηξε να ασχοληθείτε με τη διάδραση μουσικής και θεάτρου;
To φλερτ με το θέατρο –είτε ως παράπλευρη δραστηριότητα, είτε ενταγμένο στις συναυλίες– το συναντάς συχνά στην πορεία μας. Έχουμε πραγματοποιήσει μέχρι τώρα τρεις μουσικοθεατρικές παραστάσεις: δύο ως Φτηνό Ευέλικτο Μουσικό Δυναμικό και μία ως KollektivA. Επίσης ενορχηστρώσαμε τη μουσική σε ένα ακόμα μουσικοθεατρικό για τον Μπρεχτ, πέρυσι. Παράλληλα, το καλοκαίρι γράψαμε και την πρώτη μας μουσική επένδυση για θεατρικό έργο, κάτι που πραγματικά απολαύσαμε. Το θέατρο και ο κινηματογράφος αποτελούν σημαντικά ερεθίσματα στη δημιουργία μας. Η διάδρασή τους με τη μουσική έχει τις αφετηρίες της στην αγάπη που τρέφουμε (πες το και «βίδα»!) για το progressive rock και τους κλασικούς concept δίσκους των 1970s, καθώς και στις αντίστοιχες progressive metal εξελίξεις και προεκτάσεις τους. Αυτά, μαζί με τις αντίστοιχες πιο θεατράλε συναυλιακές τους αποτυπώσεις, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της αισθητικής μας και αποτελούν κοινό τόπο στα γούστα μας. Άλμπουμ λ.χ. όπως το The Wall των Pink Floyd ή το Operation Mindcrime των Queensryche είναι μέσα στις λίστες με τα αγαπημένα μας όλων των εποχών! Τώρα με τη Μπαλάντα Της Φυλακής προχωράμε τη συγκεκριμένη διάδραση ακόμα παραπέρα, καθώς αυτή τη φορά το θεατρικό στοιχείο πατάει πάνω σε δικό μας πρωτότυπο υλικό.
Όντας ένα έντονα πολιτικοποιημένο συγκρότημα, πώς βλέπετε τη μουσική (και την τέχνη γενικότερα) να έχει αντιδράσει απέναντι σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας τα τελευταία χρόνια; Κατά πόσο, δηλαδή, έχει επιλέξει να αντιδράσει;
Οι κοινωνικές, ταξικές και άλλες αντιθέσεις και συγκρούσεις βρίσκουν τις αντανακλάσεις και τις αντιστοιχίες τους περνώντας και στο πεδίο της μουσικής και της τέχνης. Κάποιοι αντιδρούν, κάποιοι «αντιδρούν», άλλοι αντιδρούν με το να μην αντιδρούν και ορισμένοι γίνονται απλά πιο «αντιδραστικοί» μέσα από την αντίδρασή τους –υπό τη μαρξιστική έννοια. Ακούγεται σύνθετο, αλλά δεν είναι και τόσο. Το σίγουρο είναι πως ό,τι συμβαίνει γύρω μας δεν μπορεί να αφήσει κανέναν αδιάφορο, καθώς η τεράστια πλειονότητα από τους μουσικούς και δημιουργούς «το ζούμε». Σε συνθήκες κρίσης η απάντηση στο “Which Side Are You On?” γίνεται πιο πιεστική και κατεβάζει τις μάσκες. Καλλιτέχνες οι οποίοι ανέπτυξαν εξαρτήσεις τα προηγούμενα χρόνια, συνάπτοντας «φαουστικές» συμφωνίες, είναι πλέον υποχρεωμένοι να καταβάλουν το αντίτιμο τώρα που το σύστημα, ζορισμένο καθώς είναι, παίζει τα ρέστα του. Κι έτσι γκρεμίζονται τα «επαναστατικά» προφίλ των ήρεμων καιρών. Άλλοι, κάτω από τον φόβο και την αβεβαιότητα, μένουν απαθείς. Ένα μεγάλο κομμάτι όμως, ιδιαίτερα νέων μουσικών και καλλιτεχνών, αντιδρά και με το έργο και με τη στάση του, μην βρίσκοντας καμία διέξοδο «εντός των τειχών». Μ’ αυτούς είμαστε κι εμείς!
Πόσο σημαντικός είναι εν τέλει αυτός ο κοινωνικός ρόλος της μουσικής; Υπάρχει και το (αυστηρό) αντεπιχείρημα που τη βλέπει περίπου ως κυματοθραύστη της λαϊκής δυσαρέσκειας…
Αυτό το «αυστηρό» αντεπιχείρημα είναι απολύτως σωστό(!). Η μουσική μπορεί να λειτουργήσει αφυπνιστικά για τους καταπιεσμένους, να τους δώσει κουράγιο, έναυσμα ή έμπνευση. Αλλά ασφαλώς μπορεί και να λειτουργήσει ως κυματοθραύστης της λαϊκής δυσαρέσκειας. Μια τέτοια οπτική, μάλιστα, αναγνωρίζει πλήρως τον κοινωνικό ρόλο της μουσικής και τον αξιοποιεί εντελώς συνειδητά, σαν μια σκόπιμη πολιτική πράξη, προς μια συντηρητική, οπισθοδρομική κατεύθυνση. Στήνονται ολόκληροι μηχανισμοί για να εξυπηρετηθεί ο συγκεκριμένος σκοπός. Αυτό και μόνο αρκεί για να απαντηθεί το ερώτημα του πόσο σημαντικός είναι ο κοινωνικός ρόλος της μουσικής. Η καλλιτεχνική (και όχι μόνο) δράση που έπεται αυτής της σχεδόν αυτονόητης απάντησης είναι που προσδιορίζει τελικά το πρόσημο. Εν ολίγοις, δεν είναι όλη η μουσική (και οι μουσικοί/δημουργοί κατ’ επέκταση) ένα ενιαίο σύνολο με απολύτως ενιαία χαρακτηριστικά, υπόβαθρο, σκοπούς κλπ.
Κινήσεις σαν κι αυτή της συλλογής ενάντια στον φασισμό θα έχουν συνέχεια;
Για να είμαστε ειλικρινείς θα θέλαμε τέτοιες κινήσεις να μην έχουν καν λόγο ύπαρξης, αλλά δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε μπροστά στην ωμή πραγματικότητα. Και στο παρελθόν είχαμε κάνει αντίστοιχες ενέργειες, οι οποίες στόχο είχαν να φέρουν σε επαφή μουσικούς κάτω από μια κεντρική ιδέα. Πιθανά και άλλες μπορεί να προκύψουν στο μέλλον. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, δυστυχώς, η πρωτοβουλία αυτή και η κυκλοφορία της συλλογής Μία Απάντηση αποδείχτηκε από τα γεγονότα ανατριχιαστικά επίκαιρη. Η ανταπόκριση που βρήκαμε από τους μουσικούς –συμμετέχοντες ή μη– αλλά και γενικότερα από τον κόσμο ήταν πραγματικά ελπιδοφόρα. Δεν έλειψαν βέβαια και κάποιοι που τότε μας έλεγαν να μην ασχοληθούμε και αποδείχτηκαν όψιμοι αντιφασίστες στη συνέχεια. Ας είναι… Υπήρξαν επίσης κι άλλοι, οι οποίοι προσποιούνταν πως δεν βλέπουν τις αιτίες που γεννούν το φασιστικό φαινόμενο και αλληθώριζαν προς την ανοχή, η οποία σε τέτοιες συνθήκες γίνεται συνενοχή. Κατά τη γνώμη μας είναι πολύ πονηροί καιροί για αφέλειες…
Στα πιο πρακτικά, έχετε προσεχώς τα λάιβ στο KooKoo και στον Μύλο. Τι σκοπεύετε να παρουσιάσετε;
Η εμφάνιση μας στο Kookoo στις 21/2, όπως κι εκείνη στον Μύλο της Θεσσαλονίκης στις 28/2, εντάσσονται σε μια σειρά συναυλιών με τίτλο «Songs of Freedom» που πραγματοποιούμε αυτή τη σεζόν. Λίγο πριν την κυκλοφορία του καινούριου μας άλμπουμ –επικεντρώνοντας στο δίπολο φυλακή/απελευθέρωση το οποίο διαπερνά συνολικά το concept του– επιλέξαμε να παρουσιάσουμε ένα πρόγραμμα διασκευών σε γνωστά ή λιγότερο γνωστά τραγούδια ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου, που σχετίζονται με αυτό το δίπολο· τραγούδια που περιλαμβάνουν το στοιχείο της ατομικής και κοινωνικής απελευθέρωσης, ενορχηστρωμένα όμως και παιγμένα με τον δικό μας ήχο. Σε αρκετές περιπτώσεις ενορχηστρώσαμε εντελώς από το μηδέν –αποδείχθηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία καλλιτεχνικά, να εστιάζεις και να προσπαθείς να απογυμνώσεις την ουσία του τραγουδιού για να τη μεταφέρεις με ένα τελείως διαφορετικό ηχητικό όχημα σε επίπεδο φόρμας. Κάποια άλλα κομμάτια επιλέξαμε να μην τα απομακρύνουμε πολύ από τις πρωτότυπες εκδοχές, ειδικά όσα βρίσκονταν εξ αρχής κοντά στον ήχο μας. Στο setlist έχουμε ενσωματώσει και μερικές διασκευές που έχουμε επιχειρήσει στο παρελθόν, κάποια δικά μας τραγούδια, καθώς και τρία τραγούδια από τη Μπαλάντα Της Φυλακής (συμπεριλαμβανομένου και του ομώνυμου).
Κάποια άλλα πλάνα για το άμεσο μέλλον, υπάρχουν;
Μόλις τελειώσαμε το mastering του άλμπουμ, το οποίο έγινε στο στούντιο Magic Garden από τον Brian Lucey και είμαστε πολύ χαρούμενοι για αυτό! Μπαίνουμε έτσι στην τελική ευθεία για την κυκλοφορία του. Συνεχίζουμε τις εμφανίσεις του «Songs of Freedom» και προετοιμάζουμε σιγά-σιγά την conceptual συναυλιακή εκδοχή της Μπαλάντας Της Φυλακής.