Συνέντευξη στην Ελευθεροτυπία (7/2014)

Εμπνευσμένο από το ποίημα του Οσκαρ Γουάιλντ «Η μπαλάντα της φυλακής του Ρέντινγκ», το νέο άλμπουμ των KollektivA έρχεται να μας «μιλήσει» για συνθήκες διαχρονικά επίκαιρες.

Για το σωματικό και ψυχικό περιορισμό σε φυλακές στενές ή αντίστοιχα «ευρύχωρες» και την ανάγκη για μία δραματική πράξη δραπέτευσης και απελευθέρωσης με κοινό παρονομαστή την ανθρώπινη δράση. Πράξεις δραματικές που ενδύονται μουσικά με σκληρό ήχο και ανάλογη θεατρικότητα, στα πρότυπα της ροκ όπερας, και εστιάζουν μεταξύ άλλων στη σχετικότητα ηθικής και νόμου. Εννοιες που, όπως μας είπαν οι KollektivA, «επιβάλλονται πάντα από την κοινωνική τάξη που έχει την εξουσία», αναφέροντάς μας μεταξύ άλλων ότι «η αφύπνιση δεν θα έρθει από την Τέχνη, η Τέχνη όμως μπορεί να εκφράσει τις διεργασίες, να εμπνεύσει, να διαχειριστεί τα συναισθήματα». Οσο για την αισιοδοξία σε περιβάλλον φυλακής, για τους KollektivA «πρέπει να είναι πάντα μαχητική».

Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο θέμα για το άλμπουμ σας και ποια ήταν η έρευνα που προηγήθηκε πριν από τη δημιουργία του;

Θέλαμε να επικεντρώσουμε στο κύριο ζήτημα της εποχής. Παρατηρώντας τις φυλακισμένες συνειδήσεις γύρω μας, το δίπολο "εγκλεισμός- απελευθέρωση" και η καλλιτεχνική του απεικόνιση ήταν ταυτόχρονα μονόδρομος και πρόκληση.

Αποφασίσαμε το άλμπουμ να έχει θεατρική δομή και να "πατήσουμε" πάνω στο ποίημα του Οσκαρ Γουάιλντ "The Ballad of Reading Gaol" (1897). Χρειάστηκε -μεταξύ άλλων- πολιτική ανάλυση της επικαιρότητας, μελέτη και αποκωδικοποίηση έργων μιούζικαλ, μεγάλων concept άλμπουμ προηγούμενων δεκαετιών, καθώς επίσης μια δημιουργική διείσδυση στο έργο και τη ζωή του Οσκαρ Γουάιλντ.


Θέλετε να μου πείτε δυο λόγια για τη θεατρική ροή του;

"Η μπαλάντα της φυλακής" αποτελείται από 4 πράξεις και είναι στα πρότυπα ροκ όπερας. Κάθε τραγούδι συμβολίζει μια σκηνή και ανάμεσα (ή μέσα) στα τραγούδια υπάρχουν ηχογραφημένα θεατρικά μέρη και sound design που λειτουργούν συνδετικά αλλά και ατμοσφαιρικά. Στο συνοδευτικό booklet της κυκλοφορίας είναι γραμμένη όλη η ιστορία και το λιμπρέτο. Πρακτικά η μουσική και ο στίχος εξυπηρετούν τη θεατρική ροή, την εξέλιξη του σεναρίου.


Κόντρα στο ρεύμα, επιμένετε σε ελληνικό στίχο. Πόσο δύσκολος είναι ο συνδυασμός διασκέδασης και πολιτικής αφύπνισης;

Αντιλαμβανόμαστε το ρόλο μας καλλιτεχνικά, όχι εμπορικά -στείρα ως διασκεδαστές. Επιδιώκουμε να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες της εποχής και "των πολλών". Προσπαθούμε να δημιουργούμε Τέχνη για όσους τη χρειάζονται. Η αφύπνιση δεν θα έρθει από την Τέχνη, η Τέχνη όμως μπορεί να εκφράσει τις διεργασίες, να εμπνεύσει, να διαχειριστεί τα συναισθήματα. Αυτό επιδιώκουμε.

Ο ελληνικός στίχος είναι ένα μέσο και όχι αυτοσκοπός. Μάλιστα αυτές τις μέρες μπαίνουμε στο στούντιο για να ηχογραφήσουμε και την αγγλική εκδοχή του έργου. Γενικά πάντως δεν πολυασχολούμαστε με τα trends. Αν κάτι μας αρέσει -και έχει καλλιτεχνική αξία- το κάνουμε.


Πιστεύετε ότι με το πέρασμα των χρόνων νόμιμο και ηθικό αποκλίνουν ολοένα και περισσότερο;

Μεταξύ τους όχι. Η ηθική και ο νόμος, όπως και η πολιτική ή η θρησκεία ανήκουν στο ιδεολογικό εποικοδόμημα της κοινωνίας. Είναι μορφές κοινωνικής συνείδησης και επιβάλλονται πάντα από την κοινωνική τάξη που έχει την εξουσία. Η μεταβολή τους εξαρτάται από τις μεταβολές στη βάση της κοινωνίας, δηλαδή τις οικονομικές, αυτές των παραγωγικών σχέσεων. Αυτό που συμβαίνει στις μέρες μας είναι ότι η ηθική και ο νόμος αποκλίνουν έντονα από τις ανάγκες των πολλών και μάλιστα εκείνων που πραγματικά παράγουν τον πλούτο. Ετσι φαίνεται σε εμάς ότι ο νόμος απομακρύνεται από τη δική μας, εσωτερική ηθική, που δεν είναι όμως και η επικρατούσα οικονομικά και κοινωνικά. Η συνολική ρήξη με την επικρατούσα ιδεολογία είναι, τελικά, μια επαναστατική πράξη. Γι' αυτό και στην "Μπαλάντα της φυλακής" η μεταβολή της ηθικής μετουσιώνεται σε συλλογικό απεγκλωβισμό.


Ποιο θεωρείτε ως το καλύτερο μέσο αντίστασης των λαών;

Η έννοια "λαός" είναι κάπως παρεξηγημένη. Αν όλοι είμαστε "λαός" τότε σε ποιον αντιστεκόμαστε; Πρωτεύον είναι να αντιληφθούμε την κοινωνική μας υπόσταση. Δεν είμαστε όλοι π.χ. εφοπλιστές ή εργοστασιάρχες. Αρα τα συμφέροντά μας δεν είναι ενιαία. Το καλύτερο μέσο αντίστασης (ή -γιατί όχι- και αντεπίθεσης) των εργαζομένων είναι καταρχήν η οργάνωσή τους και η συλλογική τους δράση στα σωματεία. Αυτά είναι ζητήματα που η επιστημονική θεωρία αλλά και η ιστορική πείρα έχουν λύσει προ πολλού.


Θεωρείτε ότι η συλλογικότητα έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια ή οι κανόνες επιβίωσης καλλιεργούν την ατομικότητα και την ιδιοτέλεια;

Δεν είναι τόσο ζήτημα κανόνων. Είναι βαθιά ιδεολογικό το θέμα. Στη συνείδηση του κόσμου γίνεται πόλεμος. Βομβαρδίζεται καθημερινά με μοντέλα στάσης ζωής που εξυπηρετούν τη διαιώνιση της υπάρχουσας κατάστασης. Από την άλλη υπάρχει ένα ρεύμα που "δεν βολεύεται" και αναζητά να δημιουργήσει ρωγμές. Κάπου εκεί αναπτύσσεται και η συλλογικότητα ενάντια στις αιτίες των προβλημάτων, κάπου εκεί υπάρχουν και οι δικές μας μουσικές.


Δεδομένου ότι στις φυλακές δεν βρίσκονται μόνο αθώοι, ποιες είναι οι ευθύνες του κόσμου για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στη χώρα μας;

Κανένας δεν είναι άμοιρος ευθυνών. Το βάρος αλλάζει μόνο. Ο κόσμος κατά βάση είναι υπεύθυνος για την επιλογή του να χωθεί στην απογοήτευση και τη μιζέρια. Οι εκφάνσεις αυτής της επιλογής ακολουθούν. Οσο περιμένουμε να μας λύσει κάποιος τα προβλήματά μας με κάποια ανάθεση, πάντα θα βρισκόμαστε σε οπισθοχώρηση. Παράλληλα, θα ήμασταν αντιεπιστημονικοί αν θεωρούσαμε ότι ο κόσμος δεν αλλάζει. Η συνείδηση είναι μεταβλητή και οι καταστάσεις που ξημερώνουν καμιά φορά είναι απρόβλεπτες.


Τι χώρο αξιώνει η αισιοδοξία μέσα σε ένα περιβάλλον φυλακής;

Πρωταγωνιστικό. Αλλά εμείς τασσόμαστε με τη μαχητική αισιοδοξία. Δεν αρκεί να ελπίζουμε "απλά" και να περιμένουμε να υλοποιηθούν οι ευχές μας. Χρειάζεται προσπάθεια, αγώνας, διεκδίκηση. Και έτσι ασφαλώς η αισιοδοξία έχει ρεαλιστική βάση. Γιατί η απελευθέρωσή μας έρχεται από το φως του μέλλοντος, ενώ οι αλυσίδες μας θυμίζουν το ξεπερασμένο του χτες και του σήμερα.


Ευχαριστούμε πολύ την Ελευθεροτυπία και τον Γιάννη Στάμου